تأملی بر «عوامل رافع مسئولیت کیفری» در چارچوب اساسنامه دیوان بین‏المللی کیفری

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

بخشی از حقوق کیفری در هر نظام حقوقی، عوامل رافع مسئولیت کیفری و عوامل موجهه جرم است. در حقوق بین‌المللی‌کیفری، به‌عنوان یک نظام نوپا نیز به این مسئله توجه شده است؛ به‌ویژه در چارچوب اساسنامه دیوان بین‏المللی کیفری، عوامل رافع مسئولیت کیفری و عوامل توجیه‌کننده جرم نیز پیش‏بینی شده ‏است. البته در این سند مهم، بین این دو دسته عوامل، تفکیک نشده ‏است. بر مبنای تقسیم‌بندی علمی که از این عوامل صورت می‌گیرد می‏توان گفت اختلال روانی (جنون)، مستی، اشتباه و اکراه/ اضطرار از عوامل رافع مسئولیت کیفری هستند. اساسنامه در کنار این عوامل، به عوامل توجیه‌کننده جنایت، مثل دفاع مشروع و اوامر مافوق نیز پرداخته است. برخی از این عوامل به‌صورت مطلق، و برخی دیگر، تحت شرایط خاصی رافع مسئولیت کیفری هستند. در این نوشتار، با تمرکز بر اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری ـ به‌عنوان مهم‌ترین سند مدون حقوق بین‌المللی کیفری ـ به بررسی عوامل رافع مسئولیت کیفری (جنون، مستی، اشتباه و اکراه) در حقوق بین‌المللی کیفری پرداخته شده ‏است. شناخت دقیق عوامل رافع مسئولیت کیفری، نیازمند توسعه دکترین و رویه قضایی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Some Reflections on ‘Grounds for Excluding Criminal Responsibility’ under the Statute of the International Criminal Court

نویسنده [English]

  • Heibatollah Najandimanesh
چکیده [English]

A part of criminal law, in every legal system, consists of grounds for excluding criminal responsibility. Although the legislature has recognized some conducts as criminal, in some special cases and under special grounds, the perpetrator is not regarded criminally responsible. International criminal law, as a recent legal system, has addressed the issue of grounds for excluding criminal responsibility. This article deals with the grounds for excluding criminal responsibility including mental incapacity, intoxication, mistake (of law and of fact) and duress or necessity within the framework of the Statute of the International Criminal Court (ICC).

کلیدواژه‌ها [English]

  • International Criminal Law
  • International Criminal Court
  • Duress
  • Mental incapacity
  • Intoxication
  • Superior orders